İklim değişikliğiyle birlikte yangınlar artarken bu yangınlar bize nelere mal oluyor? Bu soru her zaman “Ağaç ve oksijen kaybı” diye cevaplanırken aslında karşı karşıya olduğumuz tehdit bundan daha büyük olabilir mi?

Yıllardır süregelen iklim değişikliği hakkındaki uyarılar ve kanıtların dünya üzerinde yeteri kadar durulmaması nedeniyle iklim değişikliğinin etkileri katbekat artmaktadır. Son yıllarda yaşanan vahşi orman yangınları da bu etkilerdendir. Avrupa Komisyonu’nun Ortak Araştırma Merkezi’nin 2018’de yayınladığı rapora göre¹, Türkiye’nin özellikle son on yıldaki yangın rejimi iklim değişikliğinden etkilenmektedir. Türkiye’nin Akdeniz iklimi ve maki orman yapısının yüzyıllardır yangın ile beraber yaşamaya adapte olduğu bir coğrafya olması ve bu yapı ormanların kendini yenilemesini kolay kılsa da her yıl büyüyen kayıpların telafisi o kadar kolay olmamaktadır.

Orman yangınları yalnızca ormanlık alanları etkilemez

Orman yangınlarının etkilediği alanları sadece ormanlar olarak görmek büyük resmin gözden kaçmasına neden olabilmektedir. Insanlar yaşamlarını doğanın varlığına muhtaçtır ve doğadaki her varlık birbiriyle harmoni içerisindedir. Bu da coğrafyaya özgü olanekosistemlerin kendi içerisindeki sistemi oluşturmaktadır.

Ekosistem hizmetleri tanımı 1997’de Daily² tarafından yapılmıştır ve bundan sonra yapılan tanımlamalar değişiklik gösterse de ilk tanımın varyasyonları şeklinde oluşmuştur. Bu tanıma göre, ekosistem hizmetleri, ekosistemlerin insan yaşam kalitesini sürdürdüğü ve artırdığı koşullar ve süreçlerdir. Fiziksel ve kültürel değerleri içerir. Ormanların içerisinde bulunan bu fiziksel ve kültürel değerlerin düşünülmesi bile orman yangınlarının sonucunun yalnızca ağaçların yanması değil pek çok kaybın yaşandığını göstermektedir. Ağaçların oksijen sağlaması ilk akla gelen kayıp olsa da, ağaçların karbon tutuculuğu, erozyon gibi farklı doğal afetleri önleme kapasitesini, farklı türler için oluşturdukları uygun ortam, ve farklı üretim kaynaklarına sahiplik yapması (arıcılık, mantarcılık) gibi pek çok fiziksel değere sahiptir. Fiziksel değerlerin yanı sıra kültürel olarak orman mirasının gelecek nesillere aktarılması, insanların alandan rekreatif olarak yararlanması gibi kültürel değerleri de içinde barındırmaktadır.

Orman yangınlarının gerçek sonuçlarının anlaşılabilmesi için ekosistem hizmetleri kullanılabilir mi sorusu sorulmalıdır. Çünkü bu yöntemin kullanılması yaşanan doğa afetinin boyutunun anlaşılabilmesi için daha gerçekçi sonuçlar ortaya koymaya müsaittir. Tek bir değere yani ormanlık alandaki ağaç kayıp sayısı ya da hektar ölçümüne odaklanan eski değerlendirme yöntemlerinin aksine ekosistem hizmetlerinin değerlendirilmesiyle kaybın büyüklüğü daha net anlaşılabilmektedir. Bu kayıp endemik türlerden yaşam döngüsü içindeki diğer canlılara ve hatta bölgedeki kültürel değerlere kadar uzanabilir. Bu olumsuz etkinin gerçek büyüklüğünü kavramak hem güncel durumda gerekli ihtiyaçları karşılamada hem de geleceğe dönük önlemler almada harekete geçirici etkide olacaktır.

---

1. Triollet, R., Mccafferty, E., Alvarez Martinez, A., Bellan, E., Kennedy, P. and Al Khudhairy, D., JRC Annual Report 2018, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2019, ISBN 978-92-76-00655-8, doi:10.2760/197350, JRC115957.

2. Daily, G. C. ed. (1997). Nature's Services: Societal Dependence On Natural Ecosystems. In nature's services: Societal dependence on natural ecosystems. Washington, DC: Island Press.